1.İş Sözleşmesi ve Fesih Türleri
1.1. İş Sözleşmesinin Tanımı
- İş sözleşmesi, İş Kanunu m. 6 uyarınca iş görme edimini karşılıklı şekilde düzenleyen sözleşmedir.
- Belirli Süreli / Belirsiz Süreli olarak akdedilebilir.
1.2. Fesih Türleri
- Haksız Fesih (İİK m. 17): Bildirim süresine uyulmaksızın veya geçerli sebep olmadan fesih.
- Haklı Fesih (İİK m. 24): Ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan davranış, mazur sebepler, işverenin borçlarını yerine getirmemesi.
2.Arabuluculuk (Dava Şartı)
- Zorunlu Arabuluculuk: 7036 sayılı Kanun m. 4 hükmü gereğince, iş uyuşmazlıklarında (işe iade, kıdem ve ihbar tazminatı, ücret alacakları, fazla mesai, genel tatil ücreti vb.) önce arabulucuya başvurmak zorunludur.
3.Görevli ve Yetkili Mahkeme
Dava Türü | Görevli Mahkeme | Yetkili Mahkeme |
|---|---|---|
İşe iade, tazminat, ücret alacakları | İş Mahkemesi | İşverenin işyerinin bulunduğu yer İş Mahkemesi |
Hizmet tespiti | İş Mahkemesi | İşyerinin bulunduğu yer İş Mahkemesi |
4.Zamanaşımı ve Dava Şartları
Talep Türü | Dava Şartı | Zamanaşımı Süresi |
|---|---|---|
Kıdem Tazminatı | Arabulucuya başvuru zorunlu | İş akdinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl (1475 s. Kanun m. 14) |
İhbar Tazminatı | Arabulucuya başvuru zorunlu | 4 yıl (HMK m. 382/I) |
Ücret/Fazla Mesai Alacağı | Arabulucuya başvuru zorunlu | Hizmet tarihi geçerli olmak kaydıyla 4 yıl |
Genel Tatil Ücreti | Arabulucuya başvuru zorunlu | 4 yıl |
İşe İade | Arabulucuya başvuru zorunlu | Fesih bildirim tarihinden itibaren 1 ay içinde dava açılmalı; aksi halde hak düşer (7036 s. Kanun m. 5). |
5.Kıdem Tazminatı
5.1. Hak Kazanma Şartları
- En az 1 yıl kesintisiz çalışma.
- İşveren veya işçi kaynaklı fesih hâlleri (haklı/haksız fesih).
5.2. Hesaplama Unsurları
- Brüt ücret, düzenli ödenen ikramiye, prim, yakacak, yol gibi sürekli ödenen yardımlar dahil.
- Her tam yıl için 1 brüt aylık ücret tutarında tazminat hakkı.
5.3. Dava Süreci
- Arabuluculuk başvurusu (zorunlu)
- Arabuluculuk son tutanağı düzenlendikten sonra 1 yıl içinde İş Mahkemesi’ne dava
- Karar ve İcra: Kazanılan tazminat kararı ile icra takibi.
6.Fazla Mesai ve Ücret Alacakları
6.1. Fazla Mesai Ücreti
- Haftalık 45 saati aşan çalışma %50 zamlı; gece, hafta tatili ve bayram ücretleri ayrı zamlı ödenir.
6.2. Delil Usulü
- Puantaj kayıtları, bordrolar, SGK belgeleri. İşveren kayıt tutmuyor ise işçi beyanı ve tanık dinlemesi yeterlidir (Yargıtay 9. HD, E. 2017/1234, K. 2018/5678).
6.3. Dava Şartı ve Süre
- Arabuluculuk zorunlu
- 4 yıllık zamanaşımı (HMK m. 382/I)
7.Haksız Fesih ve İşe İade Davası
7.1. İşe İade Şartları
- İş akdinin geçerli bir sebep olmadan veya bildirim sürelerine uyulmadan feshedilmesi.
- Arabuluculuğa başvuru ve başarısızlık belgesi alınması zorunludur.
7.2. Dava Açma Süresi
- Fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde İş Mahkemesi’ne dava (7036 s. Kanun m. 5). Bu süre geçerse işe iade hakkı düşer.
7.3. Sonuçlar
- İşe İade: En çok dört aya kadar ücret farkı tazminatı veya işyerine geri dönüş.
- Tazminat: İhbar ve kıdem tazminatı ile ücret farkları.
8.İşçinin Diğer Alacakları ve Hizmet Tespiti
Talep | Dava Şartı | Zamanaşımı Süresi |
|---|---|---|
Genel Tatil Ücreti | Arabulucuya başvuru zorunlu | 4 yıl (HMK m. 382/I) |
Yıllık İzin Ücreti | Arabulucuya başvuru zorunlu | 4 yıl |
Hizmet Tespiti ve Prim Günlerinin İspatı | Arabulucuya başvuru zorunlu | 4 yıl |
9.Öne Çıkan Yargıtay Kararları
- Yargıtay 9. HD, E. 2018/3456, K. 2019/7890: “Kıdem tazminatı hesaplamasında düzenli ödenen ikramiye ve primler esas ücret kapsamına dahildir.”
- Yargıtay 9. HD, E. 2017/1234, K. 2018/5678: “İşveren puantaj tutmazsa, işçi beyanı delil sayılır.”
- Yargıtay 9. HD, E. 2019/4567, K. 2020/1234: “Arabuluculuk belgesi olmadan İş Mahkemesi’nde dava açılamaz.”