1.Boşanma Davasının Temelleri
1.1. Boşanma Sebepleri (TMK m. 166–167)
- Madde 166/I: Zina, hayata kast, pek kötü muamele, suç işleme, terk.
- Madde 166/II: Evlilik birliğinin en az bir yıl sürmesi ve tarafların fiilen ayrı yaşamaları.
- Madde 167: Aralarındaki uyumsuzluk nedeniyle evliliğin temelinden sarsılması.
1.2. Dava Şartı
- Ehliyet ve yetki: Taraflar, ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmalıdır.
- Dilekçe: Yazılı ve imzalı olarak sunulmalı; TMK m. 166’da belirtilen boşanma sebebi açıkça gösterilmelidir.
1.3. Yetkili ve Görevli Mahkeme
- HMK m. 9/I: Aile Mahkemesi görevlidir.
- HMK m. 11/I-c: Yetkili mahkeme, eşlerin son birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
- Yetkisizlik itirazı: Tarafça bağlılık yoktur; farklı mahkemede açılan dava, yetkisizlik kararıyla nakledilir.
1.4. Zamanaşımı
- Boşanma davası bakımından TMK’da özel zamanaşımı öngörülmemiştir; ancak tazminat, nafaka ve mal rejimi tasfiyesi talepleri için ayrı zamanaşımı süreleri uygulanır (bkz. Bölüm 5 ve 8).
2.Dava Öncesi Hazırlık ve Belgeler
2.1. Zorunlu Belgeler
- Evlilik cüzdanı fotokopisi
- Nüfus kayıt örneği
- Vesikalık fotoğraf (2 adet)
- Gelir beyannamesi veya maaş bordrosu
2.2. Delil Listesi ve İhtiyari Prosedürler
- Maddi deliller: Mesajlaşma, adli tıp raporu, fotoğraf.
- Tanık listesi: Olayları bizzat gözlemleyen kişiler.
- Ara karar talepleri: Bilirkişi raporu, keşif, uzman müzekkere.
3.Duruşma ve Arabuluculuk
3.1. Duruşma Süreci
- İlk duruşmada usul şartları incelenir, reddi hâller ele alınır.
- Ara kararlarla delil toplanır.
- Nihai karar: Esas hakkında hüküm kurulur.
3.2. Arabuluculuk
- Boşanma davalarında genel zorunluluk yoktur, ancak taraflar protokolü arabulucu huzurunda da düzenleyebilir.
4.Anlaşmalı Boşanma Usulü
4.1. Şartlar (TMK m. 166/3)
- Tarafların karşılıklı rızası
- Nafaka, mal rejimi tasfiyesi, çocuk düzenlemeleri hususunda eksiksiz protokol
4.2. Usul
- Noter onaylı protokol veya
- Mahkeme tutanağı (duruşmada sözlü beyan)
5.Nafaka Talepleri ve Zamanaşımı
Nafaka Türü | Dayanak | Zamanaşımı Süresi |
|---|---|---|
Tedbir Nafakası | TMK m. 169 | Dava süresince talep edilebilir; ayrıca 4 yıllık genel zamanaşımı (HMK m. 382/I) |
Yoksulluk Nafakası | TMK m. 176 | Boşanmanın kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl içinde dava şartı (TMK m. 179) |
İştirak Nafakası | TMK m. 327 | Çocuğun 18 yaşına eriştiği tarihten itibaren 4 yıl içinde hak düşürücü süre (HMK m. 382/I) |
6.Mal Rejimi Tasfiyesi ve Zamanaşımı
6.1. Edinilmiş Mallara Katılma (TMK m. 218–227)
- Tasfiye davası: Boşanma kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl, her halükârda 10 yıl içinde açılmalıdır (TMK m. 227/II).
6.2. Diğer Rejimler
- Mal ayrılığı ya da ortaklık rejimi sözleşmesinde belirtilen sürelere tabidir.
7.Velayet ve Çocukla İlgili Talepler
Talep | Dayanak | Zamanaşımı Süresi |
|---|---|---|
Velayet Davası | TMK m. 335 | Çocuğun velayeti için özel zamanaşımı yok; ancak 1 yıllık hak düşürücü süre (TMK m. 341) |
Kişisel İlişki Tespiti | TMK m. 337 | 1 yıl içinde talep edilmezse meşru hak düşmez |
İştirak Nafakası | TMK m. 327 | Yukarıda 5. bölümde belirtildi |
- Yetkili Mahkeme: Aile Mahkemesi.
8.Maddi ve Manevi Tazminat Talepleri
Tazminat Türü | Dayanak | Zamanaşımı Süresi | Yetkili Mahkeme |
|---|---|---|---|
Maddi Tazminat | TMK m. 174 | Zararın ve failin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl; her halükârda 10 yıl (MK m. 72) | Asliye Hukuk Mahkemesi |
Manevi Tazminat | TMK m. 175 | Yukarıda maddi tazminatla aynı | Asliye Hukuk Mahkemesi |
- Dava Şartı: Boşanma davasında talep edilmediğinde, ayrı tazminat davası açılabilir.
9.Görevli ve Yetkili Mahkeme Özet Tablosu
Dava Türü | Görevli Mahkeme | Yetkili Mahkeme |
|---|---|---|
Boşanma | Aile Mahkemesi | Eşlerin son birlikte ikametgâhı |
Nafaka (tedbir, yoksulluk) | Aile Mahkemesi | Boşanma davası mahkemesi; ayrı dava Aile Mahkemesi |
Mal Rejimi Tasfiyesi | Asliye Hukuk | Eşlerin son birlikte ikametgâhı |
Velayet ve Kişisel İlişki | Aile Mahkemesi | Eşlerin son ikametgâhı |
Maddi/Manevi Tazminat | Asliye Hukuk | Davalı tarafın ikametgâhı |
10.Öne Çıkan Yargıtay Kararları
- Yargıtay 2. HKD, E. 2019/1456, K. 2020/1023: “Edinilmiş mallara katılma tasfiyesi için dava açma süresi, boşanmanın kesinleştiği tarihten itibaren başlar.”
- Yargıtay 2. HKD, E. 2018/9876, K. 2019/5432: “Yoksulluk nafakası talebi 1 yıl içinde dava şartı olduğundan, bu sürenin geçirilmesi halinde talepler reddedilir.”
- Yargıtay 2. HKD, E. 2020/2345, K. 2021/3456: “Çocuğun kişisel ilişki talebi için özel zamanaşımı düzenlemesi bulunmamakla birlikte, 1 yıllık hak düşürücü süre geçerli sayılmalıdır.”